Wstęp

W 2011 roku, przemierzając Camino de Santiago i idąc Drogą Francuską, przeszedłem przez La Rioja, zatrzymując się w schroniskach dla pielgrzymów w Nájera, Logroño, Santo Domingo de la Calzada, Ages i Belorado. Szedłem Camino de Santiago w okresie Wielkiego Postu, a to jest czas, kiedy powstrzymuję się od spożywania alkoholu, przeto moja droga przez najbardziej znany region winiarski w Hiszpanii była pełna zachwytów nad winnicami bez możliwości spróbowania ich produkcji. Od dłuższego czasu mieszkam na samym południu Hiszpanii, w Andaluzji nad Cieśniną Gibraltarską, a jako że jestem wielbicielem win, nadrobiłem zaległości sprzed kilkunastu lat i obecnie mogę śmiało powiedzieć, że jestem nie tylko koneserem, ale i w miarę dobrym znawcą win hiszpańskich.

Od dłuższego czasu zamierzałem wybrać się z żoną do La Rioja, aby odwiedzić ten region raz jeszcze i, co najważniejsze, spróbować jego najsłynniejszego produktu na miejscu, w miarę możliwości odwiedzając wybrane winnice. Co tu dużo mówić, wiedziałem, że to będzie podróż sentymentalna i nie mogłem się powstrzymać od odwiedzin miejsc, które zapisały się w mojej pamięci jako przyjemne wspomnienia z Camino de Santiago. Relację z tej wędrówki można przeczytać w blogu Camino de Santiago 2011. Chociaż nie jestem enologiem, mam dualne podejście do picia wina: przyjemnościowe i quasi-naukowe. Interesuje mnie historia, miejsce i sposób wytwarzania tego, co później smakuję do różnych potraw, najlepiej w miłym towarzystwie. Dlatego relację z podróży do Rioja w 2024 roku podzieliłem na dwie części. Pierwsza to zapiski z podróży, mające głównie charakter turystycznej relacji, dotyczące miejsc i zabytków, które mają współczesny urok i znaczenie, ale także w wielu przypadkach pociągającą historię. Druga to informacje o Regionie Winiarskim Rioja, które mnie zainteresowały.

---

1. Zapiski z podróży. Rioja 2024

Bilbao

Logistyka podróży do La Rioja jest prosta, a co nie mniej ważne, koszt podróży samolotem do Bilbao, dzięki niskokosztowym liniom lotniczym, jest relatywnie niski. Bilbao to stolica Kraju Basków, skąd do La Rioja jest nieco ponad 100 km. Wynajem samochodu na lotnisku nie stanowi żadnego problemu, a koszt, podobnie jak przelot, nie jest specjalnie wysoki. Wizyta w Bilbao jest koniecznością, chociażby ze względu na powstałe tam stosunkowo niedawno Muzeum Sztuki Współczesnej, nazywane Museo Guggenheim.

Po wizycie w mieście i obowiązkowo w muzeum sądzę, że to wyjątkowe miejsce kształtuje percepcję Bilbao przez przybyszów. Tylko w roku 2023 Museo Guggenheim odwiedziło blisko 1 400 000 osób w mieście, które liczy nieco ponad 300 000 mieszkańców. Pod względem liczby odwiedzających i wpływu kulturowego z pewnością znajduje się w czołówce najważniejszych obiektów turystycznych w Hiszpanii. Przed otwarciem Muzeum Guggenheima Bilbao było przede wszystkim przemysłowym miastem, zmagającym się z trudnościami gospodarczymi i spadkiem znaczenia portu. Muzeum odegrało kluczową rolę w transformacji miasta, pomagając mu przekształcić się w nowoczesne centrum kulturalne i turystyczne. Fenomen ten jest znany jako „Efekt Guggenheima” i pokazuje, jak inwestycja w kulturę może wpłynąć na rewitalizację miasta.

Muzeum Guggenheima w Bilbao, otwarte w 1997 roku, jest jednym z najbardziej znanych na świecie muzeów sztuki współczesnej i stało się ikoną nowoczesnej architektury. Zostało zaprojektowane przez słynnego amerykańskiego architekta Franka Gehry’ego, którego innowacyjne podejście do kształtów i materiałów przyciągnęło globalną uwagę. Budynek muzeum, z jego falistą, organiczną formą pokrytą tytanem, przypomina rzeźbę i jest uznawany za jedno z arcydzieł współczesnej architektury. Dla samej instalacji Richarda Serry zatytułowanej „The Matter of Time” warto tu przyjechać. Jest to seria gigantycznych rzeźb wykonanych z walcowanej stali, które tworzą spiralne i krzywe struktury, przez które można przechodzić. Instalacja ta zajmuje całą halę wystawową i tworzy interakcję z przestrzenią i formą, oferując unikalne wrażenia z perspektywy ruchu i percepcji.

Na zewnątrz muzeum, przy wejściu, znajduje się „Puppy”, rzeźba wykonana przez Jeffa Koonsa, która stała się symbolem miasta i jednocześnie jednym z najbardziej znanych na świecie dzieł sztuki współczesnej. „Puppy” to ogromna, 12-metrowa rzeźba psa, która jest w całości pokryta żywymi kwiatami, tworząc dynamiczną i kolorową instalację. Obok muzeum znajduje się monumentalna rzeźba „Maman”, stworzona przez Louise Bourgeois, która na równi z „Puppy” jest ikoną Muzeum Guggenheima. To gigantyczna, 9-metrowa rzeźba pająka wykonana z brązu, stali i marmuru. Rzeźba jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych dzieł Bourgeois i symbolizuje siłę, ochronę oraz macierzyństwo. Jej potężna forma i emocjonalna głębia stanowią kontrast z elegancką architekturą muzeum i dodają dodatkowego wymiaru zwiedzaniu przestrzeni zewnętrznych.

Zostaliśmy na noc w Bilbao na starym mieście (Casco Viejo), głównie ze względu na planowane wyjście na kolację. Po południu udaliśmy się na przechadzkę po Casco Viejo, udało się nam nawet wejść do Katedry św. Jakuba (Catedral de Santiago), w której akurat odbywała się msza, co zaskakujące, z wieloma uczestnikami. Jak się okazało później, była to msza z okazji rocznicy śmierci jakiejś wyjątkowo zasłużonej postaci establishmentu Bilbao. Kościoły w Hiszpanii świecą pustkami nawet w największe święta religijne, więc było to dla mnie duże zaskoczenie.

Wieczorem się rozpadało i było stosunkowo zimno, jak to zwykle bywa w Bilbao, dlatego zdecydowaliśmy się ostatecznie na rekomendowaną przez obsługę hotelu Casual Gurea restaurację Rio Oja w Casco Viejo, chociaż planowaliśmy Gure Toki przy Plaza Nueva, które specjalizuje się w nowoczesnych pintxos, ale ma niewielką powierzchnię wewnątrz, a nie można było z oczywistych względów usiąść na Plaza Nueva, bo lało jak z cebra. Następnego dnia pogoda się poprawiła i śniadanie zjedliśmy w Cafe Bar Bilbao, siedząc na zewnątrz przy Plaza Nueva. Odwiedziliśmy także, zachwalaną przez obsługę Casual Gurea, Panadería Bertiz na Calle del Perro 10, gdzie zakupiliśmy pieczywo i fenomenalnie smaczne croissanty.

Monasterio Yuso i Suso

Prognozy pogody na weekend dla San Sebastián i Pampeluny, gdzie mieliśmy już zarezerwowane miejsca pobytu, były niepomyślne: miało być stosunkowo zimno i, co najgorsze, deszczowo. Dlatego ad hoc zmieniliśmy plany, odwołałem rezerwacje i zdecydowaliśmy pojechać do San Millán de la Cogolla i spędzić dwa dni w Hostería de San Millán, hotelu, który mieści się w części kompleksu klasztornego Monasterio de Yuso, którego historia sięga XI wieku. Hotel posiada restaurację o znamiennej nazwie „In Vino Veritas”, która serwuje wykwintne dania kuchni regionalnej i hiszpańskiej oraz posiada niezłą kartę win regionu La Rioja. W Booking.com hotel nie miał już miejsc na nocleg z soboty na niedzielę, jednakże na miejscu udało mi się wynegocjować pobyt na cały weekend, aż do poniedziałku, w apartamencie królewskim w cenie pokoju dwuosobowego. Numeracja apartamentu 111 robiła wrażenie na obsłudze w restauracji hotelowej „In Vino Veritas”, gdzie zjedliśmy doskonałą kolację poprzedzoną degustacją win Crianza i Reserva Monasterio de Yuso z Bodega David Moreno, która jest związana z klasztorem. Najlepsze z produktów Bodega David Moreno, Vobiscum Gran Reserva, otworzyłem w apartamencie na królewski deser w połączeniu z jamón ibérico i regionalnymi serami. Wino okazało się rzeczywiście świetne i było wspaniałym wstępem do odwiedzin w winnicach Rioja.

W niedzielę wczesnym rankiem udaliśmy się na mszę do kaplicy zakonu augustianów, którzy zarządzają klasztorem. Obecnie jest ich tutaj tylko 11, a na mszy byliśmy jedynymi uczestnikami.

Monasterio de Yuso to niezwykły klasztor, któremu chciałbym poświęcić trochę miejsca w tej relacji. Razem z pobliskim klasztorem Suso tworzy kompleks o ogromnym znaczeniu historycznym i kulturowym, który został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w 1997 roku. Monasterio de Yuso, znany jako „klasztor dolny” (w odróżnieniu od „klasztoru górnego” – Suso), został zbudowany w XI wieku. Jego obecna forma łączy elementy architektury romańskiej, gotyckiej, renesansowej i barokowej. Klasztor ten jest ważnym miejscem dla historii języka hiszpańskiego, ponieważ to tutaj odnaleziono najstarsze zachowane zapisy w językach kastylijskim i baskijskim – tzw. „Glosy emiliańskie”.

Wnętrza klasztoru o powierzchni ponad 8000 metrów kwadratowych są imponujące, szczególnie kościół i zakrystia, które słyną z bogatego barokowego wystroju. Kościół Monasterio de Yuso, pierwotnie zbudowany w XI wieku, jest naprawdę niezwykły i był dla nas zaskoczeniem, ale okazało się, że to dopiero początek. Największe wrażenie zrobiła na nas zakrystia w Monasterio de Yuso, nie bez przyczyny uznawana za jedno z najpiękniejszych miejsc w całym klasztorze, a nawet w regionie La Rioja. Zbudowana w XVII wieku, prezentuje charakterystyczny dla tego okresu styl barokowy, z niezwykłym bogactwem dekoracji i szczegółów. W bibliotece klasztornej przechowywane są cenne rękopisy i starodruki, w tym księgi gregoriańskie, które zawierają zapisy muzyczne śpiewów liturgicznych wykonywanych przez mnichów. Są to duże księgi chórowe, ręcznie przepisywane przez skrybów, z nutami zapisanymi w neomach – wczesnym systemie notacji muzycznej używanym w średniowieczu.

Zwiedzanie położonego w górach, oddalonego o 1,5 km Monasterio de Suso przysporzyło nam innych, ale równie ciekawych wrażeń. Monasterio de Suso, jeden z najważniejszych klasztorów w Hiszpanii, zarówno pod względem historycznym, jak i kulturalnym, ma swoje początki w VI wieku i był związany z życiem św. Emiliana (San Millán), który mieszkał jako pustelnik w pobliskiej grocie. Z czasem wokół niego zaczęła tworzyć się wspólnota mnichów, którzy podążali za jego przykładem ascetycznego życia. To właśnie tutaj św. Emilian prowadził swoje życie pustelnicze, zyskując reputację cudotwórcy i nauczyciela duchowego. Św. Emilian (San Millán) jest uznawany za patrona La Rioja, a także za współpatrona Hiszpanii wraz ze św. Jakubem (Santiago). Jego kult jest nadal żywy, a Monasterio de Suso i Yuso są miejscami pielgrzymek oraz ważnymi punktami na turystycznej mapie regionu.

W ciągu wieków klasztor był wielokrotnie rozbudowywany, co doprowadziło do połączenia różnych stylów architektonicznych. Oryginalne struktury wizygockie zostały wzbogacone o elementy architektury mozarabskiej oraz późniejsze wpływy romańskie. W niedzielę po południu odwiedziliśmy Santo Domingo de la Calzada, gdzie nocowałem w czasie Camino de Santiago w 2011 roku i znalazłem niezwykle pozytywny zapis w swoim blogu o restauracji Los Caballeros. Sentymentalną wizytę w Santo Domingo de la Calzada połączyliśmy z obiadem w tej samej restauracji, która w dalszym ciągu ma rekomendacje przewodnika Michelin.

W poniedziałek rano zaczęliśmy część naszej podróży poświęconą wizytom w wybranych winnicach, degustacjom wina i poszukiwaniu gastronomicznych wspaniałości regionu Rioja.

Winnice Rioja

Miałem swoje wyobrażenia i faworytów w odniesieniu do wrażeń z konsumpcji win Rioja przez ostatnie osiem lat pobytu w Hiszpanii, ale trochę z przekory postanowiłem „zatrudnić” ChatGPT-4 do sformułowania propozycji celów naszych wizyt i degustacji. Ostatecznie powstał program, który był kompromisem pomiędzy moimi, wcześniej zaplanowanymi destynacjami, a sugestiami ChatGPT-4.

W poniedziałek rano pokonaliśmy w niespełna pół godziny 30 km do Haro, zatrzymując się na chwilę, aby skosztować dojrzałych winogron Tempranillo z przydrożnej plantacji Muga, do której jechaliśmy na degustację. Degustacja winogron z przydrożnych winnic powtarzała się wielokrotnie w ciągu następnych trzech dni i sprawiała nam ogromną frajdę.

Wizyta w Bodegas Muga pozostawiła bardzo dobre wrażenie: profesjonalna przewodniczka i wspaniała winiarnia, zorganizowana perfekcyjnie i z pomysłem marketingowym. Wino Crianza sprzedawane w Hiszpanii to de facto Reserva, ale mając na uwadze, że Crianza to 60–70% rynku napędzanego przez konsumpcję w barach i restauracjach, Muga pozycjonuje produkt wyjątkowej jakości (18 miesięcy w beczce odpowiada wymaganiom Reserva) jako nieco droższą Crianza. To samo wino kierowane na eksport ma oznaczenie Reserva. Dzięki temu Muga przebiła się na masowym rynku w Hiszpanii, który generuje największe przychody i zyski.

Po wizycie w Bodegas Muga, która trwała ponad 1,5 godziny, poszliśmy do Bodegas La Rioja Alta znajdującej się po sąsiedzku. Zresztą wiele innych znanych winiarni jest zlokalizowanych w Haro obok siebie w Barrio de la Estación (Dzielnica Stacyjna). Oprócz Bodegas Muga i Bodegas La Rioja Alta można tutaj znaleźć CVNE (Compañía Vinícola del Norte de España), jedną z najstarszych i najbardziej znanych winiarni w Hiszpanii, założoną w 1879 roku, a także Bodegas López de Heredia (Viña Tondonia), Bodegas Gómez Cruzado, Bodegas Roda i Bodegas Bilbaínas.

Bodegas La Rioja Alta ma bardzo przyjazny bar dla degustacji i przekąsek, gdzie skosztowaliśmy dwóch flagowych win: Viña Ardanza Reserva i Gran Reserva 904, które okazały się naprawdę doskonałe. W czasie winobrania, a to właśnie jest okres naszej wizyty w Rioja, Bodegas López de Heredia (Viña Tondonia) nie organizuje wizyt i degustacji. Można zakupić wino i w towarzystwie przyjaciół skonsumować je w przybytku winiarni, ale w naszym przypadku to nie wchodziło w rachubę.

Obiad zjedliśmy już w Elciego, odległym od Haro o 34 km, na starym mieście w barze La Capriciosa, bo Asador Torea na terenie Bodegas Marqués de Riscal był zamknięty. To zresztą nie koniec nieszczęść związanych z konsumpcją na terenie Bodegas Marqués de Riscal, bo planowana kolacja w Restaurante 1860 Tradición nie doszła do skutku z powodu braku miejsc, a przepych w Restaurante Marqués de Riscal, posiadającej 1 gwiazdkę Michelin, nam nie odpowiadał. Zresztą sam hotel zaprojektowany przez Franka Gehry’ego nie zrobił na nas takiego wrażenia, jak sugeruje opis w niemal wszystkich przewodnikach. O ile bryła Muzeum Guggenheima nas zachwyciła, to zewnętrzny wygląd Hotelu Marqués de Riscal z daleka nas niemile zaskoczył, chociaż z bliska jego wygląd, w naszym odbiorze, się poprawił, ale nie na tyle, żeby zachwycić.

Budynek charakteryzuje się krętymi, nieregularnymi liniami i fasadą z falujących elementów tytanu. Tytanowe panele mają różne odcienie – srebrne, różowe i złote – które mają symbolizować tradycyjne elementy winiarskie:

• Srebro reprezentuje kapsle na butelkach wina.
• Róż symbolizuje kolor wina rosé i czerwonego.
• Złoto odzwierciedla złote siatki, które niegdyś były stosowane do ochrony butelek z winem.

Wyjaśnienie inspiracji Gehry’ego zupełnie do mnie nie trafia. Budynek mi się po prostu nie podoba, chociaż przyciąga bogatych turystów z całego świata i jest obłożony przez cały czas. Hotel należy do sieci Marriott International Luxury Collection Hotels & Resorts, co samo w sobie jest sygnałem dla klientów o najwyższej jakości usług i prestiżu.

Więcej dobrego mogę powiedzieć o samej winiarni Bodegas Marqués de Riscal. Marqués de Riscal to jedna z najstarszych i najbardziej renomowanych winiarni w Hiszpanii. Założona w połowie XIX wieku przez Camilo Hurtado de Amézaga, markiza de Riscal, winiarnia szybko zdobyła uznanie za wprowadzenie technik winifikacji z Bordeaux, takich jak starzenie w beczkach dębowych. Piwnice Marqués de Riscal są jednymi z najstarszych w regionie Rioja i zachowują wyjątkowy charakter. Wizyta była doskonale zorganizowana, przewodniczka profesjonalna i dobrze nam się jej słuchało, nawet jeśli mówiła o procesach, które znamy na pamięć z wielu podobnych wizyt w przeszłości. Spośród degustowanych win najlepiej w tym dniu smakowała Rioja Gran Reserva, co nie było zaskoczeniem, oraz Finca Torrea. Warto zauważyć, że wina Bodegas Marqués de Riscal na rynku detalicznym mają bardzo dobry stosunek ceny do jakości, dlatego są cenione i chętnie kupowane.

Próbowałem znaleźć zastępstwo dla Restaurante 1860 Tradición, ale w poniedziałek w okolicy wszystkie restauracje naprawdę godne uwagi były zamknięte i spędziliśmy czas w pokoju Hostería El Vino Pródigo, czytając artykuły o historii regionu Rioja.

Kolejny dzień miał napięty program, bowiem pierwotny plan, który przewidywał przejazd do Laguardia, wizytę w Bodegas Ysios oraz Bodegas CVNE Viña Real, został uzupełniony o wizytę w Bodegas Murua w Elciego. Bodegas Murua należy do rodziny Masaveu, jednej z najważniejszych i najbardziej wpływowych rodzin kolekcjonerskich w Hiszpanii.

Museo Masaveu w Oviedo gromadzi kolekcję rodziny Masaveu, która jest uważana za jedną z największych i najważniejszych prywatnych kolekcji sztuki w Hiszpanii, a nawet w Europie. Składa się z dzieł od średniowiecza po współczesność, obejmujących różnorodne gatunki i style, w tym obrazy, rzeźby, dzieła sakralne, jak i prace współczesnych artystów. Część tej kolekcji można podziwiać w winiarni Bodegas Murua. Kolekcja dzieł sztuki wystawiana w Bodegas Murua jest starannie dobrana, aby harmonizować z eleganckim otoczeniem winiarni i podkreślać znaczenie kultury winiarskiej w Hiszpanii. W połączeniu z produkcją wina dzieła te tworzą niepowtarzalną atmosferę. To połączenie sztuki i wina jest wizytówką filozofii rodziny Masaveu, która stawia na jakość zarówno w sztuce, jak i w winiarstwie.

Bodegas Murua prowadzi ekologiczną uprawę i posiada około 110 hektarów winnic, które są położone w regionie Rioja Alavesa, jednym z najlepszych obszarów do produkcji win z regionu Rioja. Produkuje wino wyłącznie z winogron zebranych we własnych winnicach, gdzie mają pełną kontrolę nad organiczną uprawą. Winnice znajdują się na wysokości około 400–600 metrów n.p.m., co sprzyja uprawie winogron o doskonałej jakości.

Wina Murua były dla mnie zaskoczeniem. Murua Gran Reserva ma 94 punkty w „Robert Parker’s Wine Advocate”, ale Murua Reserva, dwukrotnie tańsza, smakowała mi lepiej. Natomiast prawdziwym odkryciem było Murua Blanco Fermentado en Barrica z odmiany Viura, fermentowanej w dębowych beczkach. W Bodegas Murua spędziliśmy 2,5 godziny, włączając spacer po winnicy, która przygotowywała się do zbiorów winogron. 25 osób z Mali przyjechało na miesiąc, aby wykonać tę ciężką pracę.

Wizyta w Bodegas Ysios była poniżej oczekiwań. Budynek Bodegas Ysios został zaprojektowany przez Santiago Calatravę tak, aby nawiązywać do otaczającego krajobrazu, w szczególności do imponującego pasma Gór Kantabryjskich, które wznoszą się w tle winiarni. Najbardziej charakterystycznym elementem architektury Ysios jest falisty, nieregularny dach, który przypomina grzbiety i szczyty gór w tle. Rzeczywiście budynek robi wrażenie, jest ogromny i urzekająco piękny. Rozczarowaniem było, że nie można podziwiać tego krajobrazu bezpośrednio, bo powierzchnia degustacji i bar zostały umiejscowione wewnątrz budynku w środku składu beczek wina. Ysios to nie tylko nowoczesna architektura, ale także paleta win produkowanych przy użyciu nowoczesnej technologii. Nowoczesne wina Ysios są czyste, eleganckie i mniej dominowane przez ciężki wpływ dębu, w przeciwieństwie do bardziej klasycznych stylów win z regionu Rioja.

Lunch zjedliśmy w Laguardia, które jest jednym z najpiękniejszych miasteczek w całym regionie Rioja. Z perspektywy czasu, nawet po pobycie w Logroño na Calle Laurel, które jest uznawane za centrum tapas, uważam, że właśnie tutaj w barze Velar zjedliśmy najlepsze pintxos (tapas) w czasie całego pobytu w Rioja. Spacer po pustych ulicach Laguardia potwierdził, że to prawdziwy klejnot Rioja Alavesa. Laguardia została założona w X w. jako twierdza obronna; średniowieczne mury obronne i historyczna zabudowa zachowały się do dziś. W obrębie średniowiecznych murów Laguardii żyje obecnie około 1 500 mieszkańców. Miasto jest położone na wzgórzu, z którego aż po horyzont rozciąga się widok na winnice Rioja Alavesa, w tym Bodegas Ysios, Bodegas Solar de Samaniego, Bodegas Campillo, Bodegas Carlos San Pedro, Pérez de Viñaspre, a od północy na spektakularny łańcuch Sierra de Cantabria.

W drodze do Logroño odwiedziliśmy Bodegas Viña Real, która jest częścią grupy CVNE (Compañía Vinícola del Norte de España), założonej w 1879 roku w Haro. CVNE odegrała kluczową rolę w rozwoju i międzynarodowej promocji win z regionu Rioja. Bodegas Viña Real powstała w 1920 roku i od samego początku stawiała na nowoczesne podejście do produkcji wina, łącząc tradycyjne metody winifikacji z innowacjami. W 2004 roku Bodegas Viña Real otworzyła swoją nową, innowacyjną winiarnię, zaprojektowaną przez francuskiego architekta Philippe’a Maziera. Ogromna bryła w formie i o wyglądzie beczki dębowej, posadowionej na wzgórzu, góruje nad okolicą. Winiarnia została zbudowana z naturalnych materiałów, takich jak drewno, stal nierdzewna i beton, co nadaje jej nowoczesny, ale ciepły wygląd. Wnętrze winiarni jest minimalistyczne i funkcjonalne, z dużymi otwartymi przestrzeniami, które sprzyjają produkcji wina w ilości ponad 2 milionów butelek rocznie.

Architektura winiarni wykorzystuje różnice wysokości terenu – winogrona są dostarczane na wyższe poziomy budynku, a proces fermentacji odbywa się niżej. System grawitacyjny minimalizuje potrzebę użycia pomp, co pozwala na delikatne przetwarzanie winogron. Stalowe i betonowe zbiorniki do fermentacji rozmieszczone są na różnych poziomach budynku, co umożliwia sprawny przepływ soku winogronowego bez konieczności intensywnego transportu. Charakterystyczną cechą tej winiarni są betonowe kadzie, używane zarówno w fermentacji, jak i w dojrzewaniu, które znajdują się w podziemnych częściach winiarni, co zapewnia stabilną temperaturę i wilgotność.

Bodegas Viña Real posiada imponujące, podziemne piwnice zlokalizowane na najniższym poziomie winiarni, gdzie wina dojrzewają zarówno w beczkach, jak i butelkach. Piwnice o powierzchni kilku tysięcy metrów kwadratowych są położone około 10 metrów pod ziemią, co pozwala na naturalne chłodzenie i kontrolę temperatury oraz wilgotności. Mieszczą do 30 000 beczek i ponad milion butelek. Bodegas Viña Real warto odwiedzić, aby mieć wyobrażenie nowoczesnej winiarni, zachowującej ważne elementy tradycji, która produkuje na skalę masową.

Logroño

Na zakończenie tegorocznej wizyty w Rioja zaplanowaliśmy 2-dniowy pobyt w Logroño, stolicy regionu, znanego ze swojej roli w produkcji wina oraz jako kluczowy punkt na trasie Camino de Santiago. Logroño ma korzenie sięgające czasów rzymskich, ale rozkwitło szczególnie w średniowieczu, kiedy stało się ważnym ośrodkiem handlowym oraz miejscem pielgrzymkowym na szlaku Camino de Santiago. Współczesne Logroño to miasto liczące około 150 tysięcy mieszkańców, które łączy swoją bogatą historię z nowoczesnością; jest ważnym ośrodkiem administracyjnym, siedzibą parlamentu i prezydenta La Rioja. Jest najmniejszą, pod względem powierzchni, spośród 17 wspólnot autonomicznych kraju, ale ma ogromne znaczenie, głównie dzięki swojej produkcji wina, które zdobyło międzynarodową sławę.

Logroño jest kluczowym punktem Camino Francés, który jest historycznie najważniejszym ze szlaków słynnej pielgrzymki Camino de Santiago. Historyczne budowle związane z Camino de Santiago, oznaczenia szlaku, wreszcie tysiące pielgrzymów, są ważnym elementem krajobrazu i życia codziennego Logroño. W 2023 roku Camino de Santiago odnotowało rekordową liczbę pielgrzymów – ponad 446 000 osób, które dotarły do Santiago de Compostela i otrzymały Compostelę, certyfikat ukończenia pielgrzymki. Najpopularniejszym szlakiem pozostaje Camino Francés, z którego skorzystało 219 785 osób. Prawie każdy pielgrzym (turysta) idący szlakiem Camino Francés zatrzymuje się w Logroño, które zapewnia im liczne udogodnienia, takie jak schroniska (albergues), doskonałą gastronomię w licznych barach i restauracjach, ale także atrakcje historyczne i duchowe, jak Katedra Santa María de la Redonda, Iglesia de Santiago el Real (na fasadzie figura św. Jakuba na koniu), Iglesia de San Bartolomé (XII wiek). Puente de Piedra (Kamienny Most), którym pielgrzymi przechodzą przez Ebro, to jeden z symboli Logroño. Konkatedra Santa María de la Redonda – główna świątynia miasta, której początki sięgają XIV wieku – to typowy kościół pielgrzymkowy z dwoma dodatkowymi wejściami bocznymi, dużą, przestronną nawą, ambulatorium (obejście wokół ołtarza głównego), które umożliwiają pielgrzymom swobodne poruszanie się i adorowanie relikwii bez przeszkadzania w odbywających się nabożeństwach. W Konkatedrze Santa María de la Redonda w Logroño znajduje się słynny obraz przypisywany Michałowi Aniołowi zatytułowany „Ukrzyżowanie” (hiszp. „El Crucificado”). To niewielkie malowidło przedstawiające ukrzyżowanego Chrystusa, umieszczone jest w ambulatorium na tyle ołtarza głównego. Malowidło ma prostą, ale głęboko poruszającą kompozycję, w której centralna postać Chrystusa dominuje, a z jego twarzy emanuje spokojne cierpienie.

Pomimo tego, że aktywność fizyczną koncentruję na rowerze, bo kontuzja kolana nie pozwala mi biegać codziennie tak jak kiedyś, to rankiem założyłem buty biegowe i udałem się z naszego mieszkania w EightRooms La Rioja na kilkukilometrową przebieżkę śladami wspomnień sprzed kilkunastu lat, kiedy spędziłem tutaj noc na szlaku Camino Francés do Santiago de Compostela. Mieszkanie, które polecam, jest położone w centrum, dlatego w ciągu kilku minut znalazłem się przy Katedrze, okrążyłem ją, zatrzymując się przed dwiema identycznymi, smukłymi, 50-metrowymi wieżami umieszczonymi po bokach fasady frontowej, które są jednym z najwyższych punktów Logroño. Następnie przebiegłem na drugą stronę Ebro przez Most Żelazny (Puente de Hierro) do kompleksu Bodegas Franco-Españolas, jednej z najstarszych winiarni w regionie (1890 r.), którą swego czasu odwiedzał Ernest Hemingway, i wróciłem do centrum Logroño szlakiem Camino de Santiago przez Most Kamienny (Puente de Piedra), często nazywany „Mostem św. Jakuba” (Puente de Santiago). Zatrzymałem się na chwilę w Iglesia de Santiago el Real, gdzie w chłodnym wnętrzu przebywało kilku pielgrzymów; jedni się modlili, inni szli szlakiem jako wędrowcy, podziwiając naturę i zabytki.

Tym razem naszym głównym punktem programu była gastronomia, bo zrezygnowaliśmy z wizyt w winiarniach, których w samym Logroño nie brakuje. Oprócz wspomnianej Bodegas Franco-Españolas, swoją siedzibę w mieście mają bardzo znane Bodegas Marqués de Murrieta, winiarnia z wielowiekową tradycją, produkująca wina z najwyższej półki, oraz rodzinna firma Bodegas Ontañón. Od tematyki wina mogliśmy się oderwać, bo okazało się, że miasto właśnie świętuje Fiesta de San Mateo, które od wielu lat jest połączone z Fiesta de la Vendimia (Święto Winobrania), celebrujące zakończenie zbiorów winogron i przyciągające tłumy turystów oraz lokalnych mieszkańców. W tym roku winobranie jest spóźnione, dopiero co się rozpoczęło, ale na ulicach tłumy i miejsca w restauracjach trzeba było rezerwować z wyprzedzeniem.

Pierwszego dnia obowiązkowo udaliśmy się na Calle Laurel, która ma długość zaledwie 200 metrów, a znajduje się tutaj ponad 60 barów i restauracji specjalizujących się głównie w różnego rodzaju pintxos (tapas). ChatGPT dobrze się sprawdza w planowaniu programu turystycznego bez konieczności studiowania sztampowych przewodników. Poprosiłem go zatem o pomoc i propozycje najlepszych barów i tapas, mając na uwadze nasze upodobania, i wyposażeni w listę z propozycjami i krótkim opisem ruszyliśmy na kolację. Obawiając się nieprzebranych tłumów, byliśmy na Calle Laurel już o dwudziestej, kiedy bary i restauracje dopiero się otwierały.

W barach i restauracjach na Calle Laurel do pintxos można zamówić kieliszek wina Rioja spośród długiej listy win, co jest udogodnieniem, gdy odwiedza się w ciągu jednego wieczoru kilka barów w poszukiwaniu najlepszych pintxos. Była dobra okazja, żeby spróbować win, których nigdy nie piliśmy. Na Calle Laurel było pełno, ale nie tłoczno, chociaż w najbardziej popularnych miejscach trudno było się dopchać do baru, aby złożyć zamówienie, jak to miało miejsce w Bar Jubera, królującym, jeśli chodzi o lokalny klasyk Patatas Bravas – chrupiące ziemniaki zalane pikantnym i aromatycznym paprykowym sosem bravas, które świetnie smakowały z kieliszkiem wina Azpilicueta. W Bar Donosti Marzena wybrała Foie Fresco (znakomite!), a ja tradycyjnie Croquetas Caseras z winem Sierra de Cantabria. W La Taberna del Laurel zjedliśmy znakomite Pulpo a la Brasa (grillowana ośmiornica) i Carrilleras de Ternera (policzki wołowe) z Rioja Bordón Crianza.

Następnego dnia zwiedziliśmy piękne Museo de La Rioja i Katedrę Santa María de la Redonda. Rozczarowanie przyniosła wizyta w Centro de la Cultura del Rioja, a wczesnym popołudniem poszliśmy do Restaurante Tondeluna na uroczysty obiad na zakończenie pobytu, prowadzonej przez znanego szefa kuchni Francisa Paniego, który łączy tradycyjną kuchnię regionu La Rioja z nowoczesnymi, autorskimi akcentami. Po długim wieczorze w barach, gdzie spożywaliśmy posiłki stojąc, tym razem usiedliśmy wygodnie na zewnątrz. Lista dań była krótka, win długa, a wybór zajął nam sporo czasu. Krokiety Babci z kurczaka, jajka i szynki ibérico smakowały rewelacyjnie. Marzena zamówiła risotto z kalmarami, a ja antrykot z wołowiny kantabryjskiej z truflami, który również okazał się doskonały. Wino z Rioja, Altos de Corral Single Estate z Bodegas Corral (Don Jacobo), dopełniło całości.

Nazajutrz udaliśmy się na lotnisko do Bilbao, skąd odlecieliśmy do Malagi. Wieczorem byliśmy już w Faro de Punta Carnero.

RIOJA – Denominación de Origen Calificada

---

Historia winiarstwa i regionu Rioja jest bogata i sięga starożytności, przez co jest jednym z najważniejszych ośrodków winiarskich nie tylko w Hiszpanii, ale i w Europie. Rioja, położona w północnej części Hiszpanii, od stuleci jest synonimem wysokiej jakości win, co zawdzięcza zarówno korzystnym warunkom naturalnym, jak i historycznym wydarzeniom, które wpłynęły na jej rozwój.

Czasy rzymskie

Winiarstwo w regionie Rioja ma swoje korzenie jeszcze w czasach rzymskich (I w. p.n.e. – V w. n.e.). Rzymianie, którzy podbili Półwysep Iberyjski, byli znani z uprawy winorośli i produkcji wina. To właśnie oni wprowadzili w regionie Rioja pierwsze techniki winifikacji i upraw winorośli, a wino stało się ważnym elementem życia społecznego oraz handlowego. W tamtym czasie winnice powstawały w dolinie rzeki Ebro, a produkowane wina służyły zarówno miejscowym, jak i były eksportowane do innych części Imperium Rzymskiego.

Średniowiecze i szlak pielgrzymkowy do Santiago de Compostela

W średniowieczu (V–XV w.), po upadku Imperium Rzymskiego, winiarstwo w Rioja przetrwało dzięki zakonom kościelnym, które przejęły wiedzę i techniki winiarskie od Rzymian. Zakonnicy byli głównymi opiekunami winnic i producentami wina, które było wykorzystywane głównie do celów liturgicznych. Kościoły i klasztory w regionie posiadały winnice, co pozwalało na kontynuowanie tradycji winiarskich.

Kluczowym momentem dla rozwoju winiarstwa w Rioja był rozwój szlaku pielgrzymkowego do Santiago de Compostela. W IX wieku powstała legenda o odnalezieniu grobu św. Jakuba, co zapoczątkowało pielgrzymki do miasta Santiago de Compostela w Galicji. Przez region Rioja przebiegał szlak zwany Camino de Santiago, a wino stało się nieodzowną częścią życia pielgrzymów, którzy szukali odpoczynku i wzmocnienia po trudach wędrówki.

Pielgrzymi pochodzący z całej Europy przyczynili się do wzrostu popularności wina z Riojy. Wielu z nich, zwłaszcza Francuzów, wprowadziło nowe techniki upraw i winifikacji, dzięki czemu lokalne winiarstwo zaczęło się rozwijać. Pielgrzymki przyczyniły się również do wymiany kulturowej, co wpłynęło na doskonalenie technik produkcji wina i rozprzestrzenienie winiarstwa na większą skalę.

Rozwój winiarstwa w czasach nowożytnych

Winiarstwo w Rioja zaczęło przeżywać prawdziwy rozwój w XVIII i XIX wieku, kiedy to hiszpańscy winiarze zaczęli szukać sposobów na poprawę jakości swoich win. Szczególnie istotne były kontakty z francuskimi winiarzami, zwłaszcza z regionu Bordeaux, którzy w tym czasie cieszyli się dużym uznaniem za swoje wina. W tym okresie wprowadzono do Riojy metody starzenia w dębowych beczkach, co stało się kluczowym elementem charakteru win z tego regionu.

Filoksera we Francji i rozwój Rioja

Kluczowym momentem dla rozwoju winiarstwa w Rioja była epidemia filoksery, która nawiedziła winnice Europy w drugiej połowie XIX wieku. Filoksera to owad, który niszczy korzenie winorośli, co doprowadziło do katastrofalnych strat w produkcji wina, szczególnie we Francji. Epidemia rozpoczęła się około 1860 roku, a do 1870–1880 dotknęła większość francuskich winnic, zwłaszcza tych w Bordeaux.

W obliczu tej tragedii francuscy winiarze zaczęli szukać alternatywnych miejsc do produkcji wina i wielu z nich zwróciło się ku Hiszpanii, a zwłaszcza regionowi Rioja, który znajdował się w bliskiej odległości od Bordeaux. Francuzi wprowadzili do regionu Rioja nowe technologie, takie jak starzenie w dębowych beczkach z amerykańskiego dębu, a także wiedzę dotyczącą nowoczesnych metod produkcji i uprawy winorośli.

To wydarzenie miało ogromny wpływ na rozwój winiarstwa w Rioja. Francuscy winiarze inwestowali w miejscowe winnice i podnosili standardy produkcji, co szybko zaowocowało wzrostem jakości win z tego regionu. Rioja zaczęła eksportować swoje wina na rynki międzynarodowe, zwłaszcza do Francji, gdzie stały się one substytutem brakujących win Bordeaux. Dzięki filokserze Rioja zyskała międzynarodową reputację jako region produkujący wina wysokiej jakości.

XX wiek i uznanie na świecie

Na początku XX wieku Rioja na stałe zdobyła renomę jednego z najlepszych regionów winiarskich na świecie. W 1925 roku Rioja stała się jednym z pierwszych regionów, który otrzymał status DO (Denominación de Origen), co było uznaniem dla wysokiej jakości win produkowanych w tym regionie.

Po II wojnie światowej, w latach 50. i 60., Rioja przeszła modernizację, zarówno w zakresie upraw winorośli, jak i technologii produkcji wina. Winnice zaczęły się rozwijać, a region zyskał na znaczeniu na rynkach międzynarodowych. W 1991 roku Rioja stała się pierwszym regionem w Hiszpanii, który otrzymał status DOCa (Denominación de Origen Calificada), najwyższą klasyfikację w hiszpańskim systemie apelacji, co potwierdziło jej pozycję jako lidera winiarstwa w Hiszpanii. Obecnie w Hiszpanii istnieją tylko dwa regiony winiarskie, które posiadają najwyższą kwalifikację DOCa. Oprócz Riojy jest to jeszcze Priorat – region w Katalonii, który uzyskał status DOCa w 2000 roku.

---

Położenie i obszary uprawy winorośli

Rioja to jeden z najbardziej znanych i prestiżowych regionów winiarskich w Hiszpanii, położony na północy kraju, wzdłuż rzeki Ebro. Winnice wzdłuż rzeki Ebro rozciągają się na około 100 kilometrów z zachodu na wschód, obejmując trzy podregiony: Rioja Alta, Rioja Alavesa i Rioja Baja (Oriental). Każdy z tych podregionów ma unikalne warunki klimatyczne i geograficzne, które wpływają na charakter produkowanych win. Szerokość pasa winnic w regionie waha się od 20 do 40 kilometrów, co sprawia, że region jest stosunkowo kompaktowy, ale zróżnicowany pod względem klimatycznym i geograficznym.

Klimat i warunki uprawy

Klimat w regionie Rioja jest wynikiem połączenia wpływów atlantyckich i śródziemnomorskich. W Rioja Alta i Rioja Alavesa przeważa klimat atlantycki, co oznacza chłodniejsze temperatury i większe opady. Rioja Baja charakteryzuje się cieplejszym, bardziej śródziemnomorskim klimatem, z wyższymi temperaturami i mniejszą ilością opadów. Taki rozkład klimatyczny pozwala na uprawę różnych szczepów winorośli, które są dostosowane do lokalnych warunków.

Góry i rzeki

Istotnym elementem ekosystemu Riojy są góry oraz rzeki. Góry Kantabryjskie (Sierra de Cantabria) na północy pełnią rolę naturalnej bariery, chroniąc region przed zimnymi wiatrami i deszczami z północy. Dzięki temu klimat w regionie jest bardziej stabilny i łagodniejszy, co sprzyja uprawie winorośli.

Oprócz Gór Kantabryjskich, inne pasma górskie również wpływają na klimat i uprawy winorośli w Rioji:

• Sierra de la Demanda – znajduje się na południu Rioja Alta. Góry te mają wpływ na mikroklimat, zwłaszcza poprzez zatrzymywanie wilgoci i wpływ na opady deszczu. Z tego względu Rioja Alta jest bardziej wilgotna i chłodniejsza niż inne podregiony.
• Sierra de Cameros – pasmo górskie położone w południowo-wschodniej części Riojy, wpływa na region Rioja Baja. Odgrywa rolę w regulacji klimatu, ale w mniejszym stopniu niż Kantabryjskie.

Te góry, wraz z rzeką Ebro i jej dopływami (Oja, Najerilla, Leza, Tirón), kształtują ekosystem winiarski Riojy, zapewniając różnorodność warunków uprawy winorośli, które są kluczowe dla produkcji wysokiej jakości win o unikalnym charakterze.

Wysokość

Winnice w Rioji są położone na różnych wysokościach, co ma duży wpływ na styl i jakość wina. Winnice w Rioja Alavesa i Rioja Alta znajdują się na wyższych wysokościach (do 700 metrów n.p.m.), co przekłada się na dłuższy okres dojrzewania winogron, chłodniejsze noce i lepsze warunki do produkcji win eleganckich, o dobrej kwasowości. Z kolei Rioja Baja, położona niżej, produkuje wina bardziej skoncentrowane i o wyższym poziomie alkoholu, ze względu na cieplejszy klimat.

Gleby

Różnorodność gleb w Rioji jest kluczowa dla produkcji win o unikalnych cechach. W regionie spotykamy gleby wapienne, gliniaste, marglowe oraz żwirowe, które różnią się zdolnością do retencji wody i składnikami odżywczymi. Rioja Alavesa i Alta posiadają gleby wapienno-gliniaste, które sprzyjają produkcji win eleganckich i złożonych. Rioja Baja ma gleby bardziej gliniasto-żwirowe, które wspierają rozwój winogron w cieplejszym klimacie.

---

Produkcja wina w Rioja obecnie

W ujęciu historycznym powierzchnia winnic w Rioji znacznie się zwiększyła – z początkowych kilkuset do 1000 hektarów w czasach rzymskich, około 5000 hektarów w średniowieczu, do obecnych 66 000 hektarów. Największy wzrost powierzchni miał miejsce w XX wieku, szczególnie od lat 70. i po przyznaniu statusu DOCa w 1991 roku. Obecnie region Rioja posiada około 66 000 hektarów winnic.

Warto zauważyć, że w latach 80., kiedy większość regionów w Hiszpanii zmniejszała powierzchnię upraw w wyniku polityki Unii Europejskiej w zakresie redukcji nadwyżek produkcji wina, karczowania winnic i poprawy jakości produkcji, w Rioja nastąpił 60-procentowy wzrost powierzchni winnic, co było wyjątkiem w skali kraju i Europy. Spadek powierzchni winnic w krajach UE od lat 80. XX wieku do 2020 roku był naprawdę znaczący: w Hiszpanii o 692 622 ha (42%), we Francji o 400 000 ha (33%), we Włoszech o 280 000 ha (28%).

Dlaczego Rioja była wyjątkiem?

Głównym celem polityki Unii Europejskiej było ograniczenie nadprodukcji wina o niskiej jakości, które powodowało nadmiar win na rynku i destabilizację cen. Rioja skupiła się jednak na produkcji win wysokiej jakości, które były bardziej dochodowe, co uchroniło region przed presją redukcji powierzchni winnic.

Istnieje kilka powodów tego fenomenu:

1. Rosnące zapotrzebowanie na wina z Rioja

Rioja jest regionem, który cieszy się uznaniem na całym świecie za produkcję win wysokiej jakości. Wina z tego regionu, zwłaszcza Reserva i Gran Reserva, zyskały reputację wyrafinowanych i dobrze starzejących się win. Dzięki temu, nawet w czasach zmniejszania powierzchni upraw w innych regionach, popyt na wina z Riojy wzrastał, co zachęcało winiarzy do zwiększenia powierzchni winnic.

2. Inwestycje i modernizacja

Rioja skorzystała z napływu inwestycji, szczególnie od producentów i importerów, którzy chcieli wykorzystać rosnący popyt na wina o wyższej jakości. Winiarze z Riojy wprowadzali innowacje i modernizowali swoje winnice, aby sprostać wymaganiom rynku, co z kolei pozwoliło na zwiększenie powierzchni winnic i produkcji.

3. Silna marka

Rioja od lat 90. XX wieku stała się synonimem wysokiej jakości hiszpańskiego wina, co sprawiło, że region ten uniknął presji na karczowanie winnic. Ponieważ wina z Riojy cieszyły się popytem zarówno na rynkach krajowych, jak i międzynarodowych, winiarze mieli wystarczające przychody, aby inwestować w swoje winnice i zwiększać produkcję.

---

Wartość produkcji i eksportu wina z Hiszpanii

• Wartość produkcji ogółem: Hiszpania produkuje rocznie około 44 milionów hektolitrów wina, co generuje około 4500 milionów euro. Ponad połowa produkcji jest przeznaczona na eksport o wartości 3300 milionów euro, czyniąc kraj jednym z największych eksporterów wina na świecie. Produkcja wina obejmuje szeroki zakres – od win stołowych po wina premium.
• Eksport ogółem: Hiszpania eksportuje około 23 miliony hektolitrów wina, co stanowi 52% całkowitej produkcji, i jest jednym z liderów na globalnym rynku winiarskim. Wartość eksportu wynosi około 3300 milionów euro, co świadczy o ogromnym znaczeniu eksportu w sektorze winiarskim Hiszpanii.

Ribera del Duero oraz Rioja są kluczowymi regionami produkującymi wina premium, co przekłada się na wysoką wartość eksportu w stosunku do produkcji. Chociaż Ribera del Duero produkuje znacznie mniej wina niż La Mancha czy Rioja, ma wyższą wartość jednostkową ze względu na wina premium. La Mancha dominuje pod względem wielkości produkcji, eksportując głównie wina stołowe, które mają niższą wartość jednostkową, ale generują duży wolumen eksportu.

---

Rioja – produkcja i eksport

Rioja jest jednym z najbardziej znanych regionów winiarskich Hiszpanii, słynącym z produkcji win wysokiej jakości, zwłaszcza win czerwonych, które zdobyły uznanie na całym świecie. Region ten wyróżnia się długą tradycją starzenia win w beczkach dębowych, co jest charakterystyczne dla wina z tej części Hiszpanii.

Istotne informacje dotyczące produkcji i eksportu wina z regionu Rioja:

1. Produkcja i udział w produkcji krajowej:
   • Produkcja: Rioja produkuje około 3,3 miliona hektolitrów wina rocznie, co stanowi 7,5% całkowitej produkcji wina w Hiszpanii.
   • Typy win: Region Rioja specjalizuje się w produkcji czerwonych win, które stanowią około 90% całej produkcji. Najważniejszym szczepem w regionie jest Tempranillo, ale wina często są mieszane z innymi odmianami, takimi jak Garnacha, Graciano i Mazuelo. Wina białe i różowe również są produkowane, choć w mniejszej skali.
2. Wartość produkcji:
   • Wartość produkcji w Rioji szacuje się na około 750 milionów euro rocznie. Wysoka wartość produkcji wynika z koncentracji na winach jakościowych, które mają większą wartość jednostkową w porównaniu do innych regionów winiarskich w Hiszpanii.
   • Wina klasy Reserva i Gran Reserva z Riojy, które są starzone przez dłuższy czas w dębowych beczkach, są szczególnie cenione na rynku krajowym i międzynarodowym.
3. Eksport i jego znaczenie:
   • Eksport: Rioja eksportuje około 0,92 miliona hektolitrów, co stanowi 28% całkowitej produkcji regionu. Wina z Riojy cieszą się dużą popularnością na rynkach takich jak Wielka Brytania, USA, Niemcy oraz Szwajcaria.
   • Wartość eksportu wynosi około 500 milionów euro, co czyni Rioję jednym z najważniejszych regionów eksportowych w Hiszpanii. Eksport obejmuje głównie wina czerwone z kategorii Reserva i Gran Reserva, które są cenione za głębię smaku i zdolność do starzenia.
4. Rodzaje win:
   • Czerwone wina: Rioja jest znana z produkcji wyjątkowych win czerwonych, które są często klasyfikowane według czasu starzenia (Joven, Crianza, Reserva, Gran Reserva). Tempranillo jest dominującym szczepem, ale mieszanki z Garnachą, Graciano i Mazuelo dodają winom złożoności i głębi.
   • Wina białe i różowe: Choć stanowią mniejszość produkcji, białe wina ze szczepu Viura oraz różowe wina z Riojy zyskują na popularności, szczególnie wśród młodszych konsumentów i na rynkach międzynarodowych.

Podsumowanie Rioja:

Rioja to kluczowy region winiarski, zarówno pod względem wielkości produkcji, jak i wartości eksportu. Z dużym udziałem win czerwonych premium, które są eksportowane na całym świecie, Rioja odgrywa istotną rolę w globalnym rynku winiarskim. Wina z tego regionu są cenione za jakość, złożoność i zdolność do starzenia, a ich wartość jednostkowa jest jedną z najwyższych w Hiszpanii. Dzięki temu 28% eksportu generuje około 500 milionów euro, co stanowi znaczną część dochodów regionu.

---

Struktura produkcji i główni producenci w Rioji

W regionie Rioja około 90% całej produkcji pochodzi od mniej niż 100 winiarni spośród 600 zarejestrowanych. Pięciu największych producentów ma znaczny udział w całkowitej produkcji regionu. Marqués de Riscal, CVNE, Bodegas Muga, La Rioja Alta i Bodegas Faustino należą do liderów, którzy odpowiadają za większość eksportu i znaczną część krajowej produkcji wina, w tym stylów Crianza, Reserva i Gran Reserva. Szacuje się, że ich łączny udział w produkcji może wynosić około 40–50% całkowitej produkcji regionu.

Wymagania dla win Joven, Crianza, Reserva i Gran Reserva w regionie Rioja

Wymagania są określone przez regulacje i nadzorowane przez Denominación de Origen Calificada (DOCa):

1. Joven:
   • Wina młode, które mogą być wypuszczone na rynek wkrótce po fermentacji. Nie mają obowiązkowego okresu starzenia w dębowych beczkach.
2. Crianza:
   • Czerwone wina: Muszą być starzone przez co najmniej 2 lata, z czego minimum 1 rok w dębowych beczkach.
   • Białe i różowe: Muszą dojrzewać 1 rok, w tym co najmniej 6 miesięcy w dębie.
3. Reserva:
   • Czerwone wina: Muszą dojrzewać przez co najmniej 3 lata, z czego 1 rok w dębie, a pozostały czas w butelce.
   • Białe wina: Muszą dojrzewać przez 2 lata, z czego 6 miesięcy w dębie.
4. Gran Reserva:
   • Czerwone wina: Muszą dojrzewać przez co najmniej 5 lat, w tym 2 lata w dębie i 3 lata w butelce.
   • Białe wina: Muszą dojrzewać przez 4 lata, w tym co najmniej 6 miesięcy w dębie.

Struktura produkcji czerwonych win w Rioji

Struktura jest zdominowana przez wina w stylu Crianza i Reserva, które stanowią większość produkcji:

• Crianza: Około 40–50% produkcji czerwonych win. Wina te są popularne zarówno na rynku krajowym, jak i międzynarodowym.
• Reserva: Około 25–30% całkowitej produkcji czerwonych win. Są bardziej cenione za jakość i potencjał starzenia.
• Gran Reserva: 10–15% produkcji. Wina te mają ograniczoną produkcję, ale są prestiżowe i uznawane za najwyższej jakości.
• Joven: Około 10–20% produkcji, skierowane głównie na rynek lokalny, mniej starzone, z zachowaniem świeżych, owocowych nut.

---

Ocena jakości win z Riojy

Poszukując wina, którego wcześniej nie mieliśmy okazji spróbować, warto posługiwać się przewodnikami winiarskimi, które dostarczają informacji na temat win wraz z ocenami jakości w poszczególnych kategoriach. Guía Peñín to najważniejszy hiszpański przewodnik winiarski, publikowany od ponad 30 lat i uważany za jedno z najbardziej autorytatywnych źródeł oceniających wina w Hiszpanii.

Każdego roku eksperci przewodnika oceniają ponad 11 500 win, z naciskiem na wina hiszpańskie, choć oceniają również wina z innych krajów. Oceny win są przyznawane na podstawie 100-punktowej skali. Przewodnik Peñín jest kluczowy dla producentów win, restauracji i dystrybutorów, a także dla konsumentów poszukujących najlepszych win na rynku.

Lista najlepszych Gran Reserva z Riojy według Guía Peñín 2024

Wina, które otrzymały najwyższe oceny:

1. La Rioja Alta 890 Gran Reserva 2010 – 100 punktów
2. La Rioja Alta 904 Gran Reserva 2015 – 97 punktów
3. Marqués de Riscal „150 Aniversario” 2017 – 97 punktów
4. Marqués de Murrieta Castillo Ygay Gran Reserva Especial 2011 – 96 punktów
5. La Rioja Alta Viña Arana Gran Reserva 2016 – 96 punktów
6. Bodegas Muga Prado Enea Gran Reserva 2016 – 96 punktów
7. López de Heredia Viña Tondonia Gran Reserva 2001 – 96 punktów
8. López de Heredia Viña Tondonia Rosado Gran Reserva 2008 – 95 punktów

Najlepsze wina z Riojy w kategoriach Crianza i Reserva według Guía Peñín 2024

Top 5 Crianza:

1. Viña Real Crianza 2020 – CVNE – 94 punkty
2. Luis Cañas Crianza 2020 – Bodegas Luis Cañas – 92 punkty
3. Altos R Crianza 2021 – Altos de Rioja – 91 punktów
4. LAN Crianza 2020 – Bodegas LAN – 90 punktów
5. Marqués de Cáceres Crianza 2019 – 90 punktów

Top 5 Reserva:

1. Marqués de Riscal Reserva 2018 – 96 punktów
2. La Rioja Alta Viña Ardanza Reserva 2016 – 95 punktów
3. CVNE Imperial Reserva 2017 – 94 punkty
4. Bodegas Muga Reserva 2019 – 94 punkty
5. Luis Cañas Reserva 2017 – 93 punkty

Te wina są oceniane wysoko za swoją równowagę, intensywność i zdolność do starzenia. Każde z nich wyróżnia się jakością i odzwierciedla tradycyjne style w regionie Rioja.

Galeria zdjęć Rioja 2024 Zabytki i winnice.

https://www.icloud.com/sharedalbum/#B2H5GH8MqDZagh